Olej przekładniowy

Olej do smarowania przekładni to jeden z najważniejszych czynników w skrzyni biegów, który wpływa na jej żywotność. Jego główną funkcją jest smarowanie i chłodzenie skrzyni biegów, przekładni kierowniczej i innych komponentów układu przekładniowego. Dzięki temu zapewnia płynne działanie przekładni, redukuje zużycie mechanizmu i ogranicza ryzyko przegrzewania się skrzyni biegów. Przekładnia jest na tyle "delikatnym" urządzeniem, że olej do niej nie może być dobrany z przypadku. Wysokiej jakości olej i jego regularna wymiana mogą znacznie wydłużyć żywotność skrzyni biegów i całego auta.

Jak dobrać olej?

Do każdego samochodu sugerowany jest inny olej. Dobór oleju zależy od kilku czynników, takich jak:

• Marka i model samochodu,
• Rodzaj przekładni (manualna lub automatyczna),
• Klasa jakości oleju (API lub SAE J306),
• Klasa lepkości oleju (SAE),
• Warunki pracy przekładni (temperatura, obciążenie itp.).

Oznaczenia opisuje się znacznikiem GL i cyframi od 1 do 6. Teoretycznie im wyższy numer GL, tym lepszy olej. 

Klasyfikacja API

API określa zastosowanie i jakość oleju. Klasyfikuje olej do smarowania przekładni w sześciu klasach GL (Gear Lubricant – olej do skrzyni biegów). W praktyce najczęściej stosuje się oleje klasy API GL-5 oraz GL-4. Klasa GL-6 nie rozwinęła się na rynku. Natomiast klasa GL-3 i GL-4 stopniowo zastępowane są przez GL-5. Klasa GL-2 już wycofana, była stosowana do smarowania przekładni ślimakowej. API GL-1 to olej do przekładni o małym nacisku i niskich prędkościach ślizgowych.

Oleje klasy GL-3/4, mimo zawartych w nich dodatków, mogą nie być wystarczająco wytrzymałe na intensywne obciążenia i nie zapewniać odpowiedniej ochrony przed przyspieszonym zużyciem. W sytuacji, gdy do manualnej skrzyni biegów zaprojektowanej dla olejów GL-3 lub GL-4 wlejesz olej GL-5, możesz spodziewać się problemów. Zazwyczaj niższe tarcie prowadzi do poślizgu synchronizatorów. W najgorszym przypadku może to spowodować awarię całego mechanizmu przekładni.

Czym się różni olej do przekładni automatycznych od oleju do przekładni manualnych?

Oleje do manualnej skrzyni biegów oznaczane są symbolami GL-4 lub GL-5 i są to produkty najwyższej jakości. Oleje te chronią elementy przekładni przed ścieraniem, korozją i przegrzaniem. Oleje do automatycznej skrzyni biegów oznaczane są symbolem ATF (ATF, Automatic Transmission Fluid) i są to specjalne środki smarne, które zapewniają płynną zmianę biegów i redukują tarcie. Oleje do przekładni automatycznych i manualnych różnią się pod wieloma względami. Głównie ze względu na specyfikę pracy tych dwóch przekładni. 

Ważne jest, aby nie mieszać ze sobą olejów o różnych klasach API. Równie istotne jest przestrzeganie rekomendacji producenta pojazdu. Jeśli specyfikacja producenta wskazuje na konieczność użycia oleju API GL-5, nie należy stosować oleju GL-3 lub GL-4.

Skład

Do przekładni automatycznych zawierają dodatki, które nie są obecne w olejach do przekładni manualnych. Te dodatki obejmują modyfikatory tarcia, które nie są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania sprzęgieł ciernia w skrzyniach automatycznych.

Lepkość

AFT zazwyczaj ma niższą lepkość niż do przekładni manualnej. Jest to związane z koniecznością płynnego przepływu oleju przez małe kanały i zawory w automatycznej skrzyni. Z drugiej strony oleje do manualnych przekładni muszą być wystarczająco gęste. Po to, aby zapewnić odpowiednią warstwę smarującą między metalowymi powierzchniami. 

Modyfikatory tarcia

Oleje ATF zawierają specjalne modyfikatory tarcia, które kontrolują sposób, w jaki sprzęgła ciernia w automatycznej skrzyni się "chwytają" i "puszczają". Oleje do przekładni manualnych nie potrzebują tych dodatków, ponieważ sprzęgła w nich są sterowane manualnie przez kierowcę. 

Wytrzymałość na temperaturę

ATF musi być odporny na wyższe temperatury, do których może dojść w skrzyni automatycznej. Zwłaszcza podczas jazdy w wysokich prędkościach lub pod dużym obciążeniem.

Detergenty i dyspergenty

ATF zawiera detergenty i dyspergenty, które pomagają utrzymać czystość skrzyni biegów, rozpuszczając i usuwając osady. Oleje do smarowania przekładni manualnych zwykle nie mają tak silnych właściwości czyszczących.

Jak sprawdzić i kiedy wymienić?

Sprawdzenie zawartości tego oleju jest stosunkowo proste. Zazwyczaj polega na sprawdzeniu poziomu i koloru oleju na bagnecie skrzyni biegów. Wymiana powinna odbywać się zgodnie z zaleceniami producenta pojazdu. Zazwyczaj zaleca się wymianę co 60-100 tysięcy kilometrów. Jednak może to zależeć od warunków jazdy i typu skrzyni biegów. W przypadku samochodów intensywnie użytkowanych wymiana powinna być częściej wykonana. Jeśli autem ciągniesz lawety, przyczepki czy jeździsz w trudnych warunkach drogowych — wymiana jest wręcz konieczna. Podobnie jest w samochodach osobowych z napędem 4x4, gdzie olej do skrzyni biegów trzeba wymienić w mostach i centralnym mechanizmie różnicowym.

Objawy degradacji oleju w skrzyni biegów

Znaki sugerujące konieczność wymiany oleju są dość specyficzne i wprawny kierowca zauważy je natychmiast. Takie sygnały obejmują:

• Problemy ze zmianą biegów, które stają się szczególnie zauważalne w okresie zimowym,
• Niespodziewane „rzucanie” w przypadku automatycznej skrzyni biegów,
• zwiększony hałas podczas pracy zarówno skrzyni manualnej, jak i automatycznej.